Melk is een product dat goed vertegenwoordigd is in het Nederlandse voedingssysteem. We leven zogezegd in een zuivelland en sinds mensenheugenis drinken we melk en tot op de dag van vandaag is dat vrijwel niet anders. Echter staat de gezondheid van melk tegenwoordig behoorlijk op losse schroeven. Het stevige fundament waar ons glas melk altijd op stond is broos geworden en we stellen ons regelmatige de vraag of we wel of niet melk moeten blijven drinken. Een moeilijke vraag waar in melk onder de loep antwoord op gegeven gaat worden. In deel I wordt eerst de samenstelling van melk besproken om vervolgens in deel II de effecten van melk op onze gezondheid de orde te stellen. Tijd voor opheldering over het product melk!
Melk
Melk is afkomstig van de melkklier van zoogdieren zoals bijvoorbeeld koe, geit, schaap of buffel. Omdat koemelk het meest wordt gebruikt gaat het in dit artikel uitsluitend over koemelk. Hoewel we allemaal wel de prominente rol van melk zien is het leuk eens te kijken naar cijfers rondom koemelk en alles daaromtrent. In Nederland lopen er bijvoorbeeld zo’n 1,63 miljoen melkkoeien rond die jaarlijkse 8000 liter melk produceren (1). Die op hun beurt pakweg 12,5 miljard kilogram melk produceren per jaar (2) waarvan 65% wordt geëporteerd (3). Hoewel onze melkconsumptie aan een daling onderhevig is (4), drinken we gemiddeld nog steeds 40 liter melk per jaar (5). Een reden van deze daling zou kunnen zijn vanwege het feit dat melk negatief in het daglicht staat. Bijvoorbeeld door boeken zoals de voedselzandloper of melk de witte sloper die adviseren melk niet meer te gebruiken.
Melkeiwit
De eiwitten in melk zijn van hoge kwaliteit en kunnen een grote rol spelen op de totale eiwitinname. Een hoge kwaliteit eiwit betekent overigens dat het gehalte aan essentiële aminozuren hoog is. Aminozuren zijn op hun beurt weer bouwstenen van eiwit en nodig voor ons lichaam. Melk bevat maar liefst 19 van de 21 aminozuren waaronder alle essentiële aminozuren. De eiwitten in melk waar we het over hebben zijn caseïne-eiwitten en wei-eiwitten. De caseïne-eiwitten zitten voor 80% in melk en wei-eiwitten voor 20% (6). Melkeiwit is een goede kwaliteit eiwit vanwege de essentiële aminozuren en kan een goede bijdrage leveren aan onze totaal waardes. Vanwege de eigenschappen van melkeiwit is het voor de industrie melk dus ook een nuttige stof. Het wordt veelal verwerkt in bijvoorbeeld supplementen.
Melkvet
Vetten vormen naast eiwit een groot bestanddeel van melk. Het vet dat in melk zit bestaat hoofdzakelijk uit verzadigde vetten. Van origine is koemelk dus rijk aan vetten. Echter vinden er verschillende industriële processen plaats waarbij met het proces standaardiseren verschillende vetgehaltes worden gemaakt. Magere melk (0,5%), halfvolle (1,5-1,8%) en voor volle melk (3,5-4,0%) (7).
Melksuiker (lactose)
Koolhydraten vormen naast eiwitten en vetten ook een bestanddeel van melk. Dit in de vorm van lactose of ook wel melksuiker genoemd. Lactose is een disacharide die bestaat uit één molecuul glucose en één molecuul galactose en geeft melk een zoetige smaak. Lactose valt onder de groep koolhydraten en geeft het lichaam daardoor energie. Lactose komt in voedingsmiddelen alleen voor in melk en elders in de natuur niet of slechts in kleine hoeveelheden. Lactose komt dus uitsluitend voor in melk (8).
Vitamines en Mineralen
Naast eiwitten, vetten en koolhydraten bevat melk een scala aan andere nutriënten. Een aantal B-vitamines zoals B2, B6 en B12 en daarnaast mineralen zoals calcium, fosfor, kalium, magnesium en zink. Vitamine A en D komt uitsluitend voor in volle melk. Al deze verschillende nutriënten maakt melk tot een product met een hoge nutriëntdichtheid. Melk kan daardoor een goede bijdrage leveren aan de totale hoeveelheid voedingsstoffen die je nodig hebt op een dag (8-9).
Vochtinname
Melk is een drank dat een bijdrage kan leveren aan de vochtinname per dag. Vocht of water heeft een belangrijke rol in ons lichaam. Het zorgt ervoor dat voedingsstoffen beter worden opgenomen. Het zorgt ervoor dat voedings- en afvalstoffen worden vervoerd door ons lichaam en het geeft ons lichaam de juiste temperatuur. Melk is dus een voedingsmiddel dat ook op dat vlak een bijdrage kan leveren (10).
Conclusie
We leven in een zuivelland en melk speelt daarin een grote rol. Ondanks dat melk in een negatief daglicht staat drinken we gemiddeld nog steeds 40 liter melk per jaar. Melk is overigens ook een product met een hoge nutriëntdichtheid en bevat bijvoorbeeld eiwit van hoge kwaliteit met essentiële aminozuren. Daarnaast is vet een belangrijk bestanddeel waarvan het hoofdzakelijk uit verzadigde vetten bestaat. Koolhydraten zitten ook in melk in de vorm van lactose of melksuiker genoemd. Daarnaast bevat melk een aantal B-vitamines zoals B2, B6 en B12 en calcium en wat fosfor, kalium, magnesium en zink bijvoorbeeld. Naast al deze nutriënten is melk ook een product wat voorziet in de vochtinname waardoor het in z’n geheel een product is met een variëteit aan nutriënten.
Bronnen
1.Centraal Bureau voor de Statistiek. Meer melkvee, forse toename melkproductie. 2015. Beschikbaar via: http://www.cbs.nl/nl- NL/menu/themas/landbouw/publicaties/artikelen/archief/2015/meer-melkvee-forse- toename-melkproductie.htm Geraadpleegd op 19-11-2015
2. Centraal Bureau voor de Statistiek. CBS: Toename melkproductie na aanpassing zuivelbeleid. 2015. Beschikbaar via: http://www.cbs.nl/nl- NL/menu/themas/landbouw/publicaties/artikelen/archief/2015/toename- melkproductie-na-aanpassing-zuivelbeleid.htm Geraadpleegd op 19-11-2015
3. ZuivelNL. Ketenorganisatie van de zuivelsector. Zuivel in cijfers 2013. 2013. Beschikbaar via: http://www.zuivelnl.org/wp-content/uploads/2014/11/Zuivel-in- cijfers-2013.pdf Geraadpleegd op 19-11-2015
4. Dror,D.K, Allen, L.H. Dairy product intake in children and adolescents in developed countries: trends, nutritional contribution, and a review of association with health outcomes. Oxford University Press. 2014. Beschikbaar via: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24330063# Geraagdpleegd op 20-11-2015
5. ZuivelOnline. Zuivel. Melk. Cijfers. Beschikbaar via: http://www.zuivelonline.nl/zuivel/melk/cijfers/ Geraadpleegd op 19-11-2015
6.De jong, F.M. Ons Voedsel. Over wat erin zit, hoe het wordt gemaakt & wat het met ons doet. S’ Graveland. Fontaine Uitgevers BV. 2008. P187
7. De jong, F.M. Ons Voedsel. Over wat erin zit, hoe het wordt gemaakt & wat het met ons doet. S’ Graveland. Fontaine Uitgevers BV. 2008. P193
8. De jong, F.M. Ons Voedsel. Over wat erin zit, hoe het wordt gemaakt & wat het met ons doet. S’ Graveland. Fontaine Uitgevers BV. 2008. P188
9. Rolfers, S.R, Pinna, K, Whitney, E. Understanding Normal and Clinical Nutrition. Wadsworth. 2009. P.43
10. De jong, F.M. Ons Voedsel. Over wat erin zit, hoe het wordt gemaakt & wat het met ons doet. S’ Graveland. Fontaine Uitgevers BV. 2008. P.95
