Soja is een peulvrucht die tegenwoordig een prominente rol heeft binnen ons huidige voedingssysteem. Of je nou voor- of tegenstander bent er bestaat een grote kans dat je regelmatig in aanraking komt met deze peulvrucht. Bestanddelen van de sojaboon zitten namelijk in 60 tot 70% van onze producten verwerkt (1). En daarmee kan gezegd worden dat soja onderdeel is van ons huidige voedselaanbod. Tijd om daar wat vragen over te stellen. Wat is soja precies? Waarom wordt soja zoveel gebruikt? Wat zit er precies in soja en kan je allergisch zijn voor soja? In deel I antwoord op deze vragen.
Soja
Soja is afkomstig van de sojaboon die zit aan de sojaplant. De sojaboon behoort op zijn beurt weer tot de familie van de peulvruchten. Een eenjarige vlinderbloemige peul met een hoog eiwitgehalte en vetgehalte (1-3). Oorspronkelijk werd soja vooral in China gebruikt, vervolgens kwam het naar Europa en later naar Amerika en op dit moment is soja wereldwijd gezien één van de belangrijkste landbouwgewassen (3). Wereldwijd wordt ongeveer 276miljoen soja verbouwd, zijn de grootste producerende landen de VS, Brazilië, Argentinië en China en is Nederland na China de grootste importeur van soja ter wereld (1,4). Dat soja zo’n belangrijke landbouwgewas is komt vanwege het hoge eiwitgehalte van de boon en een goede prijsverhouding voor het produceren (5,6). Dat samen maakt soja tot een interessant product voor de industrie vanuit voedingskundige oogpunt als wel financieel.
Het gebruik van soja
Soja is een veelzijdig product en wordt voor verschillende doeleinden gebruikt. Een groot gedeelte van de geproduceerde soja gaat als veevoer naar dieren en de rest wordt gebruikt voor menselijke consumptie (1,2,3,6). Soja vervult zelfs de rol als vervanging van fossiele brandstof. Voor menselijke consumptie is soja de hoofdrolspeler als het gaat om vleesvervangers. Tahoe en tempeh en andere vleesvervangers bestaan voor een groot gedeelte uit soja (6). Voor vegetariërs en veganisten is soja dan ook een belangrijke bron om aan hun eiwitten te komen. Voor mensen die niet tegen melk kunnen vanwege een koemelkallergie of een lactoseintolerantie kan soja ook uitkomst bieden. Er bestaat namelijk sojamelk waarbij soms extra vitamines en mineralen zijn toegevoegd om vergelijkbare voedingswaarde te creëren (4,6). Van soja wordt verder olie gemaakt wat terug te vinden is in ketjap en sojasaus en bestanddelen van soja worden gebruikt voor ontbijtgranen, noodles, babyvoeding en het wordt verwerkt in margarines, mayonaise, soep en chocolade (2,6). De sojaboon is daarmee een veelzijdige boon voor de industrie en daarmee een belangrijke voor ons voedingssysteem.
Voedingswaarde soja
Soja heeft een hoge eiwitgehalte, bevat vetten en daarnaast koolhydraten (3,4). Met name de hoge kwaliteit eiwit in soja maakt de voedingswaarde ervan tot een waardevolle. Dat een product een hoge kwaliteit eiwit heeft betekent dat het veel aminozuren bevat. Soja bevat dus een compleet aminozuursamenstelling. Waar normaal gesproken plantaardige producten niet alle aminozuren bevatten is soja hier een uitzondering op. Dat maakt de sojaboon tot een bijzondere. Soja is daarmee een uitstekende eiwitbron en kan als vervanger worden gezien van dierlijke eiwitten. Op het gebied van vitamines zijn er een aantal B-vitamines te vinden en qua mineralen vooral kalium, fosfos en magnesium. Daarnaast is soja ook een bron van vezels (4).
Soja allergie
Er zijn mensen die een allergie hebben voor soja. Zoals er ook mensen zijn die een allergie hebben voor gluten of voor lactose bijvoorbeeld. Soja eiwit is een allergeen en voor mensen met een soja allergie kan bij het eten van dit eiwit een allergische reactie ontstaan. Hoewel per persoon de klachen kunnen verschillen zijn bekende klachten koorts, braken, acne, astma, diarree en jeuk. Hoevaak een soja allergie exact voorkomt is niet bekend, maar het is geen veel voorkomende allergie (1,7,8)
Conclusie
Soja is een peulvrucht afkomstig van de sojaplant met een hoog eiwit en vetgehalte en is wereldwijd één van de belangrijkste landbouwgewassen. Momenteel wordt er per jaar 276miljoen ton soja verbouwd waarvan Nederland de op één na grootste importeur is. Soja wordt zowel gebruikt voor veevoer als voor menselijke consumptie. Soja is vanwege de hoge eiwitkwaliteit een goede bron als vleesvervanger en daarmee geschikt voor vegetariërs en veganisten en sojamelk kan uitkomst bieden voor mensen met bijvoorbeeld een koemelkallergie of lactoseintolerantie die niet tegen melk kunnen. Daarnaast wordt soja verwerkt in bijvoorbeeld noodles, babyvoeding, margarine, soepen en zelfs als fossiele brandstof. Het hoge eiwitgehalte in soja geeft het een goede voedingswaarde en daarnaast bevat het een aantal B-vitamines, mineralen en vezels. Mensen kunnen ook allergisch zijn voor soja. Een soja allergie betekent dat iemand allergisch is voor het eiwit in soja en daardoor een allergische reactie kan krijgen. Een soja allergie komt echter niet veel voor.
Bronnen
- Stichting Ketentransitie Verantwoorde Soja. Factsheet soja. Beschikbaar via: http://www.verantwoordesoja.nl/Content/Files/file/factsheet_soja.pdf 22-10-2015
- Voedingscentrum. Eerlijk over eten. Soja en sojaolie. Beschikbaar via: http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/soja.aspx 22-10-2015
- Food-info. Wetenswaar achtergronddossier soja. Beschikbaar via: http://www.food-info.net/nl/national/ww-soja.htm 22-10-2015
- Nevo-tabel. Nederlands voedingsstofenbestand. Den Haag: hoontetijl; 2006. P106-P107
- Dossier Veevoer. Nederland haalt doel verantwoorde soja niet. 2014. Beschikbaar via: https://milieudefensie.nl/veevoer/nieuws/nederland-haalt-doel-verantwoorde-soja-niet 22-10-2015
- Catsberg, C.M.E., Kempen-van Dommelen, G.J.M. Levensmiddenleer. Nijmegen: Hbuitgevers; 2008. P137-P140
- Stichting Voedselallergie. Soja. Beschikbaar via: http://www.voedselallergie.nl/allergenen/22-soja.html 22-10-2015
- Nederlands Huisartsen Genootschap. NHG-Standaard Voedselovergevoeligheid. Beschikbaar via: https://www.nhg.org/standaarden/volledig/nhg-standaard-voedselovergevoeligheid#note-14 22-10-2015
Hulp nodig?
Wil je afvallen en gezonder eten? Schrijf je hier in en kom in contact met de online diëtist. Je leert afvallen zonder dieet – op een gezonde en praktische manier – met behulp van artikelen, tips en online coaching.
