Om gezond en onbezonnen te leven moet je op z’n minst gluten gaan vermijden. Gluten zijn slecht, gluten zijn gevaarlijk, gluten maken ons lichaam het leven zuur. Dit is even een opsomming van de meningen die rondgaan over gluten. Natuurlijk wil jij weten wat hiervan waar is, toch? Lees in dat geval dan even onderstaande tekst.
Wat zijn gluten?
Gluten is de naam van een groep eiwitten die voorkomen in sommige graansoorten, zoals bijvoorbeeld tarwe. Een groep eiwitten die je kunt onderverdelen in twee soorten: de gluteninen en de gliadines. De gluteninen zijn vooral elastisch, de gliadinen hebben meer als eigenschap stroperig te zijn. Deze eigenschappen zijn bij het bakken van brood erg belangrijk. Gluten zorgen namelijk voor de stevigheid en elasticiteit van het deeg. Ze zijn verantwoordelijk voor het vormen van een netwerk tijdens het bakken. Brood zonder gluten zou zonder dit netwerk geen structuur hebben en zal niet goed kunnen rijzen en gisten. Glutenvrij brood maken wordt daardoor een lastige klus (1-2). Echter als je eenmaal weet welke ingrediënten je moet gebruiken is dit overigens goed te doen.
Waar zit gluten in?
Gluten komen voor in sommige graansoorten of producten waar deze graansoorten van zijn gemaakt. Glutenbevattende granen zijn: tarwe, rogge, gerst, spelt, durum en kamut. Daarnaast worden deze granen verwerkt in bijvoorbeeld koek, crackers, pizza, paneermeel, cake en taart. Maar zelfs in producten waar je het niet verwacht kunnen gluten zitten. Bijvoorbeeld bindmiddel, sauzen, snoepjes, ijssoorten of bier. Ook is het bekend dat sommige granen vaak in aanraking komen met granen die gluten bevatten. Een graan kan dan weliswaar van nature glutenvrij zijn, maar uiteindelijk toch gluten bevatten. Het gaat hierbij om de granen haver, boekweit en quinoa. Wil je zeker weten of deze granen glutenvrij zijn, bekijk dan het logo op het etiket (1,3). Staat er glutenvrij op de verpakking dan weet je zeker dat het vrij is van gluten.
Zijn gluten slecht?
Er heerst op dit moment de opvatting dat we allemaal zouden lijden aan een overgevoeligheid voor gluten. Dat is echter glutenvrije lariekoek! Er zijn inderdaad mensen die niet tegen gluten kunnen, maar dat zijn uitzonderingen op de regel.
Mensen die niet tegen gluten kunnen zijn mensen met coeliakie. Iemand met coeliakie heeft een intolerantie voor gluten en kan ze daardoor niet verdragen.
Geschat wordt dat er in Nederland ongeveer 1% deze intolerantie voor gluten heeft (4). Coeliakie is een auto-immuun ziekte en bij een voedingspatroon met gluten kan dit leiden tot een beschadiging aan het slijmvlies van de dunne darm. Bij de consumptie van gluten valt het immuunsysteem de darmwand aan. Veelgehoorde klachten bij coeliakie zijn darmklachten, huidaandoeningen, een tekort aan voedingsstoffen doordat voedingsstoffen minder goed worden opgenomen maar ook psychologische klachten (4-5). Het enige advies bij deze mensen is om glutenvrij te leven.
Naast coeliakie is er ook een andere groep mensen die een overgevoeligheid kan hebben voor gluten. Dit wordt glutensensitiviteit genoemd. Dit betekent dat je na het eten van producten met gluten last kan krijgen van symptomen zoals diarree, opgeblazen gevoel of hoofdpijn bijvoorbeeld (6). Wel is er veel onenigheid of glutensensitiviteit wel echt bestaat al zijn er wel onderzoeken die dit wel laten zien (6-10).
Angst maakt ziek
Momenteel heerst er een kruistocht tegen gluten en voelen we ons soms beter bij een glutenvrij voedingspatroon. Iets wat best gek is, want hoewel 10% van de bevolking denkt een voedselallergie te hebben komt het in werkelijkheid maar 1 tot 3% voor (11-12). We zijn angstig geworden en angst heeft invloed op hoe we ons voelen. Zoals een placebo-effect tot de aanmaak van stofjes zoals endorfines kan leiden en daarmee helend kan werken, werkt dat bij een negatieve verwachting ook. Een nocebo-effect heet dat. Als je vooraf negatieve verwachtingen hebt bij gluten dan bestaat de kans dat je daardoor ook negatieve effecten gaat krijgen. Je kan dus in werkelijkheid wel tegen gluten, alleen door een negatieve verwachting ontstaan er wellicht klachten (13).
Conclusie
Hoewel we bang worden gemaakt voor gluten, kan de meerderheid gelukkig wél tegen gluten. Gelukkig maar, want graansoorten zoals tarwe zijn rijk aan essentiële voedingsstoffen die we goed kunnen gebruiken. Wel zijn er bepaalde groepen waarbij gluten wel een probleem kunnen vormen. Mensen met coeliakie of mensen met een overgevoeligheid (glutensensitiviteit). Voor deze groep mensen kan het verstandig zijn op gluten te letten of is het zelfs noodzakelijk geheel glutenvrij te leven. Echter heeft maar 1% van de bevolking hier last van. Val je niet onder deze groep mensen, maar ben je wel bang voor gluten? Bij negatieve verwachting over een bepaalde stof kunnen er ook klachten ontstaan. Niet negatief denken dus, angst maakt ziek ;)
Bronnen
- Eerlijk over eten. Voedingscentrum. Gluten en het glutenvrij dieet. Beschikbaar via: http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/gluten-en-het-glutenvrij-dieet.aspx
- Pahlplatz, R.T.B. Gluten, een gevaar voor de gezondheid? Voedingswaarde. April 2014. Pagina 40-43
- Alleswetenovercoeliakie.nl. Waar zitten gluten in? Beschikbaar via: http://www.alleswetenovercoeliakie.nl/behandeling/glutenvrij-dieet/waar-zit-gluten-in/
- Coeliakie. De meest onbekende volksziekte van Nederland. Beschikbaar via: https://www.glutenvrij.nl/media/documenten/ncvfolder-huisartsen.pdf
- DietCetera. Uw diëtist voor voeding en meer. Gluten intolerantie. Beschikbaar via: https://www.dietcetera.nl/intoleranties-en-aversies/gluten-intolerantie-coeliakie
- Sapone A, Bai JC, Ciacci C, et al. Spectrum of gluten-related disorders: consensus on new nomenclature and classification. Beschikbaar via: https://bmcmedicine.biomedcentral.com/articles/10.1186/1741-7015-10-13
- Di Sabatino A, Corazza GR. Nonceliac gluten sensitivity: sense or sensibility? Ann Intern Med. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22351716
- Bizzaro N, Tozzoli R, Villalta D, et al. Cutting-edge issues in celiac disease and in gluten intolerance. Clin Rev Allergy Immunol. Beschikbaar via: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21181303
- Pietzak M. Celiac disease, wheat allergy, and gluten sensitivity: when gluten free is not a fad. JPEN J Parenter Enteral Nutr. Beschikbaar via: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22237879
- Biesiekierski JR, Newnham ED, Irving PM, et al. Gluten causes gastrointestinal symptoms in subjects without celiac disease: a double-blind randomized placebo-controlled trial. Beschikbaar via: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21224837
- NHG- Standaard Voedselovergevoeligheid. Beschikbaar via: https://www.nhg.org/standaarden/volledig/nhg-standaard-voedselovergevoeligheid#idp42335584
- Nationaal Kompas Voedselovergevoeligheid. Allergie: Hoe vaak komt het voor en hoeveel mensen sterven eraan? Beschikbaar via: http://www.nationaalkompas.nl/gezondheid-en-ziekte/ziekten-en-aandoeningen/allergie/omvang/
- Vermeulen, G. Kruistocht tegen gluten. Volkskrant 2015.
