Berichten

De zon blijft zich voorlopig nog laten zien en dat betekent dat we weer volop buiten kunnen eten! Tijd dus voor frisse gerechten die je óók nog eens makkelijk mee kan nemen. Met dit lekkere recept van Francesca Kookt ben jij deze zomer een graag geziene gast op iedere barbecue! Fris, snel te bereiden (20 min) én een bron van gezonde vetten. En dat vind ik als online diëtist natuurlijk helemaal hartstikke leuk! Geniet ervan en stuur mij de foto op instagram of facebook.

Boodschappenlijst (4 personen)

300 gr (mini) fussili
Olijfolie (extra vergine)
125 gr gerookte spekreepjes
50 gr pijnboompitten
100 gr babyspinazie
2 avocado’s, in blokjes
250 gr tomaatjes, gehalveerd
100 gr zongedroogde tomaatjes, in stukjes
10 blaadjes basilicum grofgehakt
peper
zout

Voedingswaarde (per persoon)

766 Kcal
24 gram Eiwit
49 gram Koolhydraten
40 gram Vetten
11 gram Vezels

Bereidingswijze

1. Kook de pasta volgens de aanwijzingen op de verpakking, spoel af met koud water en laat volledig afkoelen. Meng er eventueel tijdens het afkoelen een beetje olijfolie door om plakken te voorkomen
2. Rooster de pijnboompitten kort in een droge koekenpan. Blijf erbij want ze verbranden snel
3. Zodra ze lichtgekleurd zijn, haal je ze uit de pan en zet je het apart
4. Bak in dezelfde koekenpan de spekreepjes krokant. Laat uitlekken op keukenpapier (wel met een bordje eronder)
5. Meng de pasta met de pijnboompitten, spekjes, spinazie, avocado, (zongedroogde) tomaat en basilicum
6. Voeg olijfolie, peper en zout naar smaak toe

pastasalade met spinazie, avocado, tomaat en spekjes

Meer recepten?

Klik hier

Mij als online diëtist & voedingscoach?

Klik dan hier!

Voordat de nieuwe groep (juli) gaat starten met hun online programma! Bij deze wil ik jullie ervan op de hoogte brengen dat de INSCHRIJVINGEN ZIJN GESTART! Aanmelden kun je doen als je hulp wilt van mij als online diëtist & voedingscoach. Voor groep juli heeft de online diëtist in totaal weer 10 plekken beschikbaar. Vol = vol! Inschrijven is het advies.

Jouw online diëtist & voedingscoach

Als je hulp nodig hebt rondom voeding kan ik van grote waarde voor jou zijn. Als ervaren diëtist en voedingscoach weet ik namelijk precies hoe je een voedingspatroon zó moet inrichten om resultaat te behalen. Denk aan een fysieke verandering (zoals bijvoorbeeld afvallen), maar denk vooral ook aan het verbeteren of optimaliseren van je gezondheid, meer fitheid, energie en zelfvertrouwen krijgen én vooral voor eens en voor altijd eens leren hoe het nou écht zit met voeding.

Persoonlijk

En omdat ieder mens uniek is en een eigen doel heeft heb ik verschillende programma’s ontwikkeld. Denk aan een programma’s gericht op afvallen, aankomen, fitter en energieker worden of specifieke gevallen waarbij de hulp van een voedingsexpert nodig is. Alle programma’s zijn wetenschappelijk onderbouwd om jou het beste resultaat te geven. Wil je weten hoe ik over bepaalde onderwerpen denk? Lees dan alvast hier mijn artikelen.

Geen dieet!

Tijdens een van deze programma’s krijg je geen dieet. Nee, je mag echt alles eten. Waar het om gaat is dat je leert om in juiste verhoudingen te eten zodat je resultaat behaald maar ook alle voedingsstoffen binnenkrijgt zodat je optimaal kunt presteren. Geen restricties, geen vreemde regels, nee een voedingspatroon waar je de rest van je leven iets aan hebt. Het creëren van de juiste balans, daar draait het om.

Online coaching

Om de beste resultaten te bereiken heb ik gekozen voor de volgende methode:  online coaching. Op doordeweekse dagen spreken we elkaar dagelijks en ben ik jouw persoonlijke online diëtist en voedingscoach die op elk moment van de dag voor jou klaar staat en je in de gaten houdt om je zo goed mogelijk te begeleiden. Waar een ‘gewone’ diëtist ervoor kiest om elkaar 1 keer in de maand te zien kies ik ervoor om elkaar dagelijks te spreken. Jij kan je vragen direct aan mij stellen, ik kan ze voor je beantwoorden en kan natuurlijk goed kijken of het goed met je gaat. Door deze unieke methode bereiken we snel resultaat, je leert veel en ik ben de stok achter de deur die je nodig hebt op moeilijke momenten.

Zó maakt de diëtist jouw plan!

Aan de hand van een uitgebreide intake, een telefonisch consult en een eet- en drinkdagboek analyseer ik jouw voedingspatroon en maak ik een persoonlijk nutrition plan. Hierbij houd ik rekening met jouw persoonlijke omstandigheden, denk aan lichaamssamenstelling, voedingsvoorkeuren, leefomstandigheden, beweegpatroon en doel. Je krijgt dus geen standaard voedingsschema, nee, een op maat gemaakt plan die geschikt is voor jou en niet voor je buurman of buurvrouw.

Wat levert het jou op?

Je kunt veel fysieke en mentale veranderingen verwachten na het doen van een programma. Denk aan het veranderen van de lichaamssamenstelling waardoor jij die overtollige kilo’s eindelijk eens kwijt bent of denk aan meer energie, je fitter voelen en meer zelfvertrouwen ontwikkelen waardoor je krachtig in het leven staat. Maar denk ook aan kennisontwikkeling. Door de bomen zie je het bos waarschijnlijk niet meer in voedingsland en wat nou écht waar is over voeding ga je leren. Wat is nou goede voeding? Hoeveel moet ik op een dag eten? Wat is nou een goede maaltijd én hoe moet ik dat samenstellen? Kortom alles wat je wilt weten rondom voeding. Bekijk hier de resultaten van vorige deelnemers..

Programma’s & Tarieven

Bekijk hier de programma’s met de tarieven!

HOE KAN IK MIJ INSCHRIJVEN DAN?

  1. Stuur een e-mail naar info@jonathanklaassen
  2. Stuur een app naar: 06-14951429
  3. Vraag hier een gratis intake gesprek aan

 

Genetisch gemodificeerd voedsel heeft een nare bijsmaak. Het roept een beeld op van onderzoekers in witte pakken die op een verlaten centrale aan het ‘sleutelen’ zijn met onze producten. In de jaren zeventig kwamen we in aanraking met deze methode en zeg nou zelf, het heeft best wel iets engs toch? Logisch dat we hier wat argwaan bij voelen. Maar in hoeverre is dat op z’n plek? Wat is het precies? Waarom bestaat het überhaupt, maar vooral, is het slecht voor ons? De online diëtist zocht het voor je uit!

Wat is genetisch gemodificeerd voedsel?

Als we praten over genetisch gemodificeerd voedsel dan praten we over genetische modificatie, biotechnologie, gentech, GMO, gentechnologie of zoals tegenstanders het ietwat afkeurend ‘genetische manipulatie’ noemen. Lichten we dit verder toe, dan gaat genetische modificatie over DNA, genen en het veranderen van organismen. Bekijk het zo, alles wat leeft bestaat uit cellen en in de kern van cellen zit erfelijk materiaal verstopt, het welbekende DNA genoemd. In DNA zit allerlei informatie in genen verstopt en dát is waar wetenschappers kansen ruiken. Haal een bepaald gen uit het DNA van een bepaald organisme en plak dit vervolgens in een ander organisme (1-2).

Waarom doen we dit?

Genetische modificatie heeft als doel om eigenschappen van bacteriën, planten of gisten positief te veranderen. Voorbeeld: de nieuwe genetisch gemodificeerde plant kan nu wél tegen bepaalde bestrijdingsmiddelen dan de oorspronkelijke plant en is daardoor minder kwetsbaar geworden. Een ander voorbeeld: genetische modificatie kan er óók voor zorgen dat bacteriën, gisteren of schimmels nuttige stoffen gaan produceren wat helpt bij de productie van bepaalde producten. Laatste voorbeeld: zelfs worden er vandaag de dag medicijnen gemaakt zoals insuline en bloedstollingsproducten. Waar genetische modificatie al dan niet goed voor is zullen we maar zeggen..(1-3)

Genetische modificatie bestaat eigenlijk al heel lang!

Het lijkt alsof genetische modificatie een nieuwe fenomeen is, maar eigenlijk begon gentechnologie al tienduizend jaar geleden bij onze voorouders. Weliswaar in een andere vorm, maar ook toen begonnen mensen te ‘sleutelen’ aan producten om een plant bijvoorbeeld minder giftig te maken en er juist een voedzaam en kauwbaar soort van te maken. En ook de natuur zelf heeft er een handje van en selectie en kruisen van organismen komt aan de lopende band voor. De producten die we tienduizend jaar geleden aten zijn echt niet meer hetzelfde als vandaag. Natuurlijke genetische modificatie zoals we dat noemen. Vandaag weten we echter veel meer over DNA en wetenschappers kunnen DNA-codes nu goed lezen waardoor ze gericht erfelijke eigenschappen van voedsel kunnen veranderen. Dat is het verschil! (4)

Gemodificeerd voedsel in de supermarkt

Hoewel Europa het meeste genetisch gemodificeerde voedsel boycot kun je met name genetisch gemodificeerde soja en maïs terugvinden in onze supermarkten. Neem gerust eens een kijkje op de etiketten. In vergelijking met Amerika is in Nederland gemodificeerd voedsel veel minder aanwezig. Wel kun je het terugvinden in bijvoorbeeld halvarine, margarine, soja en bijvoorbeeld slaolie. Dieren krijgen daarentegen meer te maken met gemodificeerd veevoer. De regels omtrent gemodificeerd voedsel zijn overigens als volgt: bevat een ingrediënt meer dan 0,9% genetische gemodificeerd bevat moet het op het etiket staan. Bevat het minder dan 0,9% dan hoeft dit niet vermeld te staan. Wil je zeker weten dat het vrij is, kies dan voor biologische producten. Dan weet je zeker dat je niks binnenkrijgt (5-6).

Er is flink veel discussie

Als er ergens veel over gediscussieerd wordt is het over genetische modificatie wel. Hevige discussies worden er gevoerd waarbij men zich afvraagt of het wél of niet juist is. Voorstanders vinden het een goede zaak. Planten kunnen beter tegen bestrijdingsmiddelen en insecten, planten kunnen resistent worden tegen ziekten en het levert voedzamere gewassen op daardoor hogere opbrengsten. Tegenstanders keuren logischerwijs genetische modificatie af. Planten worden resistent tegen antibiotica, het is ethisch onverantwoord, het is gevaarlijk om organismen met elkaar te kruisen, er komen meer bestrijdingsmiddelen in ons voedsel, er bestaat een kans op allergische reacties én je weet simpelweg niet wat het effect is op lange termijn. Kortom, genetische modificatie is beladen en lastig onderwerp..

Maar..is het schadelijk?

Hier kan helaas niet een zwart-wit antwoord op gegeven worden. Grote kans dat de waarheid ergens in het midden ligt. Maar goed, laten we hem zo goed mogelijk beantwoorden. Een veel gehoord argument is dat genetische modificatie onnatuurlijk is en de kans bestaat dat het schadelijk is voor de mens. Voedingsmiddelen met genetisch gemodificeerde organismen die in Nederland worden verkocht zijn veilig verklaard door de Europese autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA). En ook een ander uitvoerig rapport laten wat dat betreft geruststellende uitkomsten zien (4,7,8) Natuurlijk zijn er ook wetenschappers die wat ander vinden, echter zijn die onderzoeken er niet veel (9). Op dit moment zou je kunnen zeggen dat het gebruik van genetisch gemodificeerd voedsel veilig is, maar natuurlijk, zeker weet je het nooit. Maar dat is natuurlijk met alles zo in het leven en zeker als het om voeding gaat. Een groter gevaar is wellicht meer de macht van de multinationals die patent hebben op deze methode. Maar schadelijk? Op dit moment laat de wetenschap dat niet zien..

Bronnenlijst

1. De jong, F.M. Ons Voedsel. Over wat erin zit, hoe het wordt gemaakt & wat het met ons doet. S’ Graveland. Fontaine Uitgevers BV. 2008. P288
2. Catsberg, C.M.Em Kempen-van Dommelen, G.J.M. Levensmiddelenleer. Baarn. Hbuitgevers; 2008.P.5
3. Wageningen. University & Research. Genetische modificatie. Beschikbaar via: http://www.wur.nl/nl/Dossiers/dossier/Genetische-modificatie-1.htm
4. Katan,M. Voedingsmythes. Over valse hoop en nodeloze vrees. Uitgeverij Bert Bakker Amsterdam; 2016. Hoofdstuk 62
5. Eerlijk over eten. Voedingscentrum. Genetische modificatie. Beschikbaar via: http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/genetische-modificatie.aspx
6. Scientas.nl. Genetisch aangepast voedsel: een vloek of een zegen? Beschikbaar via: https://www.scientias.nl/genetische-gemodificeerd-voedsel/
7.EFSA. European Food Safety Authority. GMO. Beschikbaar via: https://www.efsa.europa.eu/en/science/gmo
8. Genenetically Engineered Crops. Experiences and prospects. Beschikbaar via: https://www.nap.edu/catalog/23395/genetically-engineered-crops-experiences-and-prospects
9. Scientias.nl. Is genetisch gemodificeerd voedsel nu veilig of niet? De wetenschap kan het niet eens worden. Beschikbaar via: https://www.scientias.nl/veiligheid-genetisch-gemodificeerd-voedsel-gewassen/93716/


Meer artikelen?

Klik hier

Wil je mij als online diëtist & voedingscoach?

Klik dan hier!

 

 

We willen allemaal goed bezig zijn met voeding en soms zelfs wat afvallen. We leven alleen in een omgeving waarin dat ons soms knap lastig gemaakt wordt. Eten is namelijk altijd en overal aanwezig. Een manier om hiermee om te gaan is om de voorbereiding tot in de puntjes goed te regelen. Je weet het ongetwijfeld wel, maar toch deel ik je wat tips. Soms moet je het gewoon weer even horen.

#1: Boodschappen doen

Dit lijkt een open deur, maar toch klopt het als een bos. Ga boodschappen doen en dan het liefst voor de hele week of althans voor een aantal dagen. Maak vooraf dan een goed boodschappenlijstje met de producten die je wilt gaan halen. Ga vooraf even rustig zitten, pak een notitieblokje en schrijf alles rustig op. Zo vergeet je niks. Om alles nog wat meer structuur te geven doe de boodschappen op een vaste dag, ik doe het zelf meestal in het weekend, zo kan ik de week goed starten.

#2: Bepaal de maaltijdfrequentie

Bepaal hoeveel maaltijden je gaat nemen die dag en de portiegrootte. Heb je vaak honger gedurende een dag kies dan voor meerdere maaltijdmomenten op een dag, heb je niet snel honger dan kunnen 3 hoofdmaaltijden met eventueel een tussendoortje ook volstaan. Er is geen goed of fout..

#3: De voorbereiding

Je hebt alles nu in huis, dus tijd om de maaltijden voor te bereiden. Je hoeft nu niet direct de culinaire jongen of dame uit te hangen, nee dit kunnen simpele doch voedzame maaltijden zijn zoals brood of rijstwafels met beleg, yoghurt met muesli of een gevulde salade. Tuurlijk je moet even de handen uit de mouwen steken, maar het geeft je daarna ook rust, je hebt alles immers goed in handen.

#4: Wees niet te streng

Laat ik mijn hand direct in eigen boezem steken. En ja ik geef ook echt wel toe dat dit natuurlijk niet altijd lukt. Daar zijn we toch mens voor? Ook ik loop hierin soms flink te lanterfanteren en het gaat dan ook met vallen en opstaan. Wees dus niet te streng voor jezelf als het even niet helemaal gaat zoals je zou willen. En laat vooral soms de teugels ook vieren en dineer uitgebreid met je vrienden of vriendinnen en haal juist wél die vreselijke grote kapsalon bij de plaatselijke snackbar. Want dat lieve mensen, is toch ook gewoon ontzettend genieten? Natuurlijk..daarna trek je de teugels weer wat strakker, maar dat mag logisch zijn.

Meer artikelen?

Klik hier

Starten met het zomerprogramma?

Klik dan hier

Detoxen, vasten, sapkuren, de zomer komt eraan dus hierdoor denken veel mensen aan een detox. Maar wat is ‘Detoxen’ precies? En is detoxen aan te raden? Ik vroeg yogadocent, holistic health coach Imara haar mening. Lees hier haar visie.

Detoxen

Detoxen is ook wel een ander woord voor ontgiften om het lichaam van afvalstoffen of gifstoffen te ontdoen. Ontgiften is een lichaamseigen proces dat zich continu in je lichaam plaatsvindt. Het lichaam heeft een eigen afvalverwerkingssysteem voor het opruimen en afscheiden van lichaamsvreemde en potentiële gifstoffen. Dat proces verloopt voornamelijk via de lever. Gifstoffen worden hier onschadelijk gemaakt en verlaten het lichaam via onder andere nagels, haren, zweet, urine of feces. In de reguliere geneeskunde betekent ‘ontgiften’ het verwijderen van levensbedreigende gifstoffen uit het lichaam. Je kan hierbij denken aan alcohol, drugs, huishoudmiddelen of gif. Wanneer een stof giftig is in het lichaam en de lever te kort schiet wordt er dan gezocht naar een acute oplossing om het lichaam te reinigen.

Reinigen van het lichaam

Binnen de alternatieve geneeskunde zie je de term detoxen ook geregeld voorbijkomen, hier heeft hij een andere betekenis. Het gaat hier om het reinigen van het lichaam. Dit door gifstoffen te verwijderen waaraan we dagelijks worden blootgesteld. Hierbij kan je denken aan gifstoffen op of in onze voeding, via schoonmaak- en verzorgingsmiddelen (make-up, allesreinigers etc.) of uit de omgeving (uitlaatgassen, sigarettenrook, smog etc.).

Hoe zit het met die gifstoffen dan?

Dat we dagelijks aan gifstoffen worden blootgesteld is een feit. Gelukkig werken onze lever en nieren continu hard om de gifstoffen die er in ons lichaam terecht komen of bij afbraakprocessen ontstaan af te breken en zo het lichaam te verlaten. Tijdens bepaalde afbraakprocessen in ons lichaam ontstaan er namelijk ook bepaalde gifstoffen. Als de lever deze niet zou omzetten in andere stoffen zouden deze erg schadelijk voor ons zijn. Van de stoffen die direct of indirect aan voedsel worden toegevoegd, zoals E-nummers en bestrijdingsmiddelen, is precies bekend door welke processen ze in de lever worden afgebroken en via urine of ontlasting worden uitgescheiden. E-nummers en bestrijdingsmiddelen stapelen zich dus niet op in het lichaam. Er zijn echter gifstoffen die het lichaam moeilijk kan afbreken en die zich mogelijk kunnen ophopen in onder andere lever, nieren, botten of vetmassa. Om te voorkomen dat we teveel van deze stoffen binnenkrijgen is er in heel Europa vastgesteld hoeveel er van deze stoffen maximaal in bepaalde voedingsmiddelen mag zitten. Dit is onder andere vastgesteld voor (methyl)kwik, nitraat, mycotoxines, lood, cadmium, tin, dioxines, PCB’s en PAK’s. Gezond en gevarieerd eten verkleint dan ook het risico dat je telkens dezelfde gifstoffen binnenkrijgt.
detox

Wat zegt de wetenschap?

Over het effect van detoxen is weinig binnen de wetenschap bekend. Er zijn geen bewijsstukken dat het daadwerkelijk werkt en helpt. Fabrikanten doen tot dusver geen of slecht onderzoek naar het effect van het product dat zij op de markt brengen. Op de vragen wat er precies ‘ontgift’ wordt en op welke manier de stoffen het lichaam uiteindelijk verlaten zijn geen goed onderbouwde, uitgevoerde studies te vinden.

Hoe komt het dan dat detoxen toch zo’n hype is?

Vaak zien we deze term vooral rondom de jaarwisseling en het voorjaar weer voorbijkomen. Mogelijk is dat het gevoel van een frisse, nieuwe start aan een nieuwe periode dat daarbij meespeelt. Fabrikanten spelen daar uiteraard graag op in. Zij brengen op de markt waar jij naar opzoek bent. Detox producten zijn een commercieel succes.

Maar ik voel mij écht beter tijdens een detox

Er zijn veel verschillende manieren om te detoxen. Wat ze vaak gemeen met elkaar hebben is dat je over een bepaalde periode extra let op je voedingsinname en wellicht ook je beweging. En daar ligt dan ook gelijk het antwoord. De gemiddelde Nederlander eet nog steeds te weinig groenten. Het minimum(!) staat op 250 gram per dag. Tijdens menig detox kuur wordt er onder andere afgeraden om bewerkte voedingsmiddelen en alcohol te nuttigen. En daarnaast geadviseerd om meer groenten, fruit, peulvruchten te eten. De precieze voorschriften verschillen van kuur tot kuur maar in hoofdlijnen zie je wel een overeenkomst. Terwijl je zo eet begin je, je dus beter te voelen en wijst dit toe aan de detoxkuur terwijl je in feite tijdelijk je hele voeding en wellicht ook bewegingspatroon hebt aangepast. Dat je daarnaast afvalt van een detoxkuur is logisch. Dit is echter niet te wijten aan het verliezen van gifstoffen maar aan de verminderde energie inname.

Maar kan het dan kwaad?

Er zijn zoveel verschillende vormen van detoxen dat hier niet één uitspraak over gedaan kan worden. De meeste detoxen doen geen kwaad, enkele vormen kennen wel risico’s. Langdurig vasten of sapkuren volgen kan bijvoorbeeld tekorten veroorzaken. Hoogstwaarschijnlijk zal je door de verminderde calorie inname gewicht verliezen. Maar doordat de kans groot is dat je in oud gedrag vervalt wanneer je weer ‘gewoon’ gaat eten komen deze kilo’s er weer net zo snel aan. Daarnaast wordt het gebruik van velen kruidensupplementen die uit het buitenland komen afgeraden omdat het vaak onduidelijk is wat er nou precies in die supplementen zit. Ze kunnen vervuild zijn en mogelijk niet gecontroleerd. Een kans op een overschot en hiermee vergiftiging is hierbij aanwezig. Ook methodes waarbij het lichaam met klei of kalk, zoals kalebas of pimba worden ontgift zijn schadelijk voor het lichaam. Deze kunnen bijvoorbeeld zware metalen en lood bevatten. Tot slot kunnen darmspoelingen tot darmperforaties leiden wanneer die niet door deskundigen worden uitgevoerd. Je darmen vernieuwen zich iedere vijf dagen en de bacteriën die daar zitten heb je juist nodig om gezond te blijven.

Wat dan wel? Lees deze vier tips!

Tip 1: minder of stop met alcohol drinken

Onze lever is ons eigen ‘detoxsysteem’ in ons lichaam. Door je lichaam zo min mogelijk te belasten en dus met name je lever ontlast je zo je lichaam. Minderen of nog liever stoppen met alcohol drinken is een effectieve manier.

Tip 2: Eet minimaal 250 gram groenten per dag en varieer

Groenten bevatten velen gunstige voedingsstoffen (bijvoorbeeld; vitamine C, kalium, vezels etc) en hebben een hoge energiedichtheid. Probeer zoveel mogelijk te variëren en nieuwe groenten uit te proberen. Vind je het lastig om zoveel groenten te eten verdeel het dan over de dag. Je hoeft het niet alleen tijdens het avondeten te eten maar kan ook groenten eten tijdens de lunch, tussendoor of zelfs tijdens het ontbijt.

Tip 3: Probeer op een gezond gewicht te blijven

Ernstig overgewicht zorgt voor vervetting van de lever. Hierdoor kan de lever minder goed zijn werk verrichten.

Tip 4: Probeer regelmatig te bewegen

Beweging houdt het lichaam fit en gezond. Hierdoor verbetert ons algehele gezondheid en verbetert onze gemoedstoestand.
zomer

Doe je wel een detox? Let hier op!

Al met al mocht je de behoefte voelen om een ‘detox’kuur te volgen. Pas dan op met kruidenpreparaten en ga met vasten en sapkuren niet te lang door. Vermijd klei of kalk. Een detox is een tijdelijke oplossing, kies liever voor levensstijlveranderingen die op de langer termijn zijn vol te houden. Richt je hierbij op gezonde en gevarieerde voeding, voldoende beweging en ontspanning.


Dit artikel is geschreven door yogadocent en holistich health coach Imara.
Volgen kun je Imara op instagram of op facebook.



Bronnen
1. Ontgiften (detox) Voedingscentrum https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/ontgiften.aspx
2. Berkenpas M. Is detoxen zinvol? Wat staat er in de literatuur? https://www.iamafoodie.nl/detoxen/
3. Berkel van R. Zijn detox-dieten en supplementen zinvol? https://www.iamafoodie.nl/detox-dieten-en-supplementen-zinvol/
4. Zin en onzin van ontgiften. http://www.mkatan.nl/katan/bnr/2009-01-08-Detoxen-en-ontslakken.mp3
5. Postma-Smeets A, Pannenkoek S. Detoxen. https://www.bnr.nl/podcast/beter/10341676/detoxen